Witamy na podstronie aplikacji „Narzędzie do oceny kompetencji kandydatów/biegłych sądowych”

Obejrzyj krótki film, przewiń w dół aby zapoznać się z informacją na temat narzędzia lub naciśnij przycisk „Dalej".

Wprowadzenie

Przy ustanawianiu biegłych sądowych w praktyce dokonuje się wyłącznie oceny spełnienia przez te osoby wymagań formalnych określonych w obowiązujących przepisach¹. Wymagania dotyczące kompetencji są jednak nieostre, co powoduje, że ich weryfikacja jest niezadowalająca. Sygnalizują to wszyscy interesariusze². Uwzględniając wątpliwości środowisk reprezentujących biegłych, nie rekomendujemy tworzenia na obecnym etapie specjalnych komisji egzaminacyjnych dokonujących oceny na bazie subiektywnych kryteriów. Proponujemy natomiast model oparty na dowodach kompetencji dostarczanych przez samych zainteresowanych w oparciu o jednolite kryteria i narzędzia stosowane w systemie potwierdzania zgodności z wymaganiami zasadniczymi³. Wychodzimy bowiem z założenia, iż gotowość biegłych sądowych do poddawania swego warsztatu obiektywnej ocenie pod kątem zgodności stosowanych metod badawczych ze wskazaniami współczesnej wiedzy i nauki, rzetelności w interpretacji uzyskanych wyników oraz logiczności w formułowaniu opinii jest podstawową determinantą transparencji ich działania.

System wartościowania kompetencji bazuje na założeniu, że im większa jest liczba spełnionych kryteriów, tym wyższa jest ocena biegłego. Każda osoba zgłaszająca chęć ustanowienia jej biegłym sądowym znając te kryteria może odnieść do nich posiadane kompetencje. Natomiast każdy kto jest zainteresowany skorzystaniem z usług biegłego może dokonać oceny takiej osoby i porównać wynik w grupie uprzednio ocenionych przez siebie biegłych o tej samej specjalności. Uzyskany wynik wartościowania kompetencji w żadnym stopniu nie zmienia prawa niezawisłych organów do wpisania ocenianej osoby na listę biegłych sądowych czy prawa strony do dokonania wyboru biegłego. Uświadamia on jednak zarówno samym zainteresowanym, jak i uczestnikom procesu jak dana osoba jest przygotowana do pełnienia tej ważnej w systemie prawnym funkcji.

Opis funkcjonalności

Narzędzie do oceny kompetencji kandydatów/biegłych sądowych zostało zbudowane na bazie oczekiwań wyrażonych przez środowiska prawnicze⁴, a więc głównych odbiorców opinii biegłych sądowych. Uwzględniliśmy w nim podstawowe kryteria wynikające z aktualnych uregulowań zawartych w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości z 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych sądowych. Ponadto, proponujemy Państwu rozszerzenie oceny kompetencji o dodatkowe elementy.

- Lista dziedzin i specjalności, w jakich można ustanowić biegłego

Środowiska prawnicze oczekują powstania ogólnokrajowej listy biegłych sądowych, dzięki której zaistniałaby możliwość wyboru spośród wszystkich biegłych w danej dyscyplinie czy specjalności. Prawidłowe funkcjonowanie takiej listy wymaga jednak ujednolicenia nazw obowiązujących w poszczególnych dziedzinach. Tworząc narzędzie zaproponowaliśmy listę dyscyplin i specjalności biegłych zbudowaną na bazie różnych dostępnych źródeł (projekty aktów prawnych, listy biegłych sądowych z największych sądów okręgowych, literatura przedmiotu, itp.). Tworząc listę wyszliśmy z założenia, że akceptowanie dyscyplin o wyjątkowych i niepowtarzalnych nazwach, wybitnie unikatowym charakterze, bądź takich, w których biegłość deklarują tylko pojedynczy specjaliści mija się z celem. Sporządzona przez takiego „biegłego-monopolistę” opinia w oczywisty sposób nie będzie mogła podlegać sprawdzeniu przez innego biegłego z tej samej dyscypliny, przez co jej wartość pozostanie nieweryfikowalna. Lista dyscyplin i specjalności biegłych w formie pliku PDF jest dołączona do narzędzia – można na niej odszukać właściwą specjalność i wpisać następnie w okienko wyszukiwania. Listę tę traktujemy jako propozycję, którą poddajemy ocenie i weryfikacji zainteresowanym stronom. Jesteśmy otwarci na wszelkie uzasadnione sugestie co do jej uzupełniania o nowe specjalności, wprowadzania zmian redakcyjnych czy porządkowych.

- Wprowadzenie elementów systemu potwierdzania zgodności z wymaganiami zasadniczymi

Do narzędzia oceny kompetencji biegłych wprowadziliśmy takie elementy systemu zgodności, które można stosować niezależnie od stosowania całego systemu. Obejmują one określenie zakresu biegłości poprzez wskazanie stosowanych metodyk prowadzenia badań lub analiz dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości, interpretacji ich wyników i wyprowadzania wniosków końcowych oraz wykazu literatury przedmiotu opisującej te metodyki. Założyliśmy, że stosowane przez biegłych metodyki powinny być zaakceptowane przez środowisko naukowe w danej dziedzinie wiedzy, sprawdzone w zastosowaniach dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości, a także określono dla nich źródła ewentualnych błędów oraz ich wpływ na wynik końcowy badania. Ponadto osoba oceniana powinna zadeklarować czy dysponuje sprzętem i wyposażeniem niezbędnym dla prawidłowego wykonywania badań w danej dyscyplinie bądź specjalności. W ramach narzędzia istnieje także możliwość uwzględnienia, że biegły posiada już certyfikat kompetencji lub akredytacji w zakresie zadeklarowanych metod badawczych uzyskany od uprawnionego podmiotu bądź reprezentatywnej organizacji zawodowej.

- Informacje potwierdzające gotowość do ciągłego rozwoju posiadanych kompetencji

Projektując narzędzie, za celowe uznaliśmy uwzględnienie deklaracji osoby ocenianej dotyczących rozwijania przez nią kompetencji biegłego oraz stałego podążania za rozwojem nauki i techniki. W ramach narzędzia można więc uwzględnić różne sposoby pogłębiania przez osobę ocenianą jej wiedzy i doświadczenia w dziedzinie biegłości w kolejnych latach.

- Rozszerzenie pojęcia rękojmi należytego wykonywania obowiązków biegłego

Wymóg formalny rękojmi zapisany jest w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości w sprawie biegłych sądowych. Projektując narzędzie dokonaliśmy rozszerzenia zakresu tego pojęcia. Uznaliśmy, iż za rękojmią będzie przemawiać oświadczenie osoby ocenianej, że ma ona ważne uprawnienia do wykonywania zawodu (jeśli w danym zawodzie są one wymagane), nie są one zawieszone lub ograniczone, a także nie jest ona karana dyscyplinarnie. Rękojmi będzie także służyć analiza przedstawionych przez osobę ocenianą informacji dotyczących jej aktualnych powiązań zawodowych i organizacyjnych oraz analiza przedstawionej przez nią przykładowej opinii. Ponadto w ramach rękojmi powinny być weryfikowane deklaracje rozwoju posiadanych kompetencji i warsztatu pracy składane przy poprzedniej ocenie.

---

Dziękujemy Państwu za zainteresowanie narzędziem do oceny kompetencji kandydatów/biegłych sądowych. Zapraszamy do korzystania z niego w codziennej pracy i liczymy na Państwa merytoryczne opinie o jego funkcjonalności. Wszelkie uwagi można do nas zgłaszać mailowo na adres: kontakt@forensicwatch.pl



¹ Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych sądowych (Dz. U. 2005 nr 15, poz. 133) i in.
² „Ocena kompetencji biegłych sądowych. Oczekiwania i rekomendacje”, Wyd. Fundacja Europejskie Centrum Inicjatyw w Naukach Sądowych, Warszawa 2015 r.
³ Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (tekst jednolity - Dz. U. z 2014 r. poz. 1645 oraz 1662, z 2015 r. poz. 1223, 1918).
⁴ „Ocena kompetencji biegłych sądowych...”